मोबाईलचा माणूस

 

एखादया दिवशी मोबाईल घरी विसरुन आपण ऑफीस/कामावर गेलो तर काय होईल? अनेकांना याची कल्पनाच करवत नाही. पण कधी कधी अस घडून जाते.

मुळात मोबाईल विसरणे शक्य नाही. कारण झोपेतून उठण्या आधी म्हणजेच अलार्म वाजतो आणि तोच आपल्याला उठवतो. तिथून जी सुरुवात होते ती अगदी झोपे पर्यंत पदोपदी आपल्याला त्याची सवय झाली आहे. सकाळी उठल्या उठल्या आलेले सोशल मिडीयाचे मेसेज वाचून सुरुवात होते. आवरा आवर करता करता अधून मधून मोबाईलकडे लक्ष जातेच. त्याच्या पोटा पाण्याची (चार्जींग) व्यवस्था करुन आपण आपल्या पोटापाण्याची सुरुवात करतो. तेवढयात आलेले कॉल घेतले जातात. किंवा केले जातात. कामाला जायच्या आधी ट्राफीकची माहिती घेतली जाते. किंवा चालता चालता मोबाईल मध्ये डोकावणे सुरु असते. आपली गाडी येई पर्यंत मोबाईलवर टाईमपास सूरुच असतो. कार्यालयात /कामावर गेल्यावरही अधून मधून त्याच्यावर लक्ष असते. रस्त्यावरच्या फेरीवाल्यापासून तर उच्च पदस्थ अधिकाऱ्यापर्यंत सर्वांच्या हातात तो असतो. अगदी भिक्षा मागणाऱ्या लोकांकडेही मोबाईल असतात असे पाहणीत आढळते. प्रवासात जो-तो निमुटपणे खाली मान घालून मोबाईलमध्ये घुसलेला असतो.

भारतात प्रवेश केल्यावर सुरुवातीला तो केवळ श्रीमंतांचाच होता. आऊटगोईंग 16 रुपये आणि इनकमींग 8 रुपये. ज्याच्याकडे होता त्यांनी त्या दिवसात खुप भाव खाल्ला. नंतर मोबाईलचे दर कमी झाले. टेरीफ कमी झाले. आणि मग तो सर्वसामान्य झाला. इतका झाला की अगदी लोकल ट्रेनमध्ये किंवा बस/टॅक्सी मध्येही तो ठणाणा करुन वाजू लागला. नविन नविन रिंगटोनची क्रेझ आली. त्यानंतर चायना मोबाईलने हंगामा केला. एकापेक्षा अधिक सीम आणि कॅमेरा असलेले मोबाईल तेही स्वस्तात भारतात आले. स्पिकरचे मोठे आवाज सुरु झाले. मग काय सार्वजनिक ठिकाणीही मोठया आवाजात गाणी लावली जायची. गाण्यांच्या आवाजाने इतर हैराण होत. दणकट आणि टिकावू मोबाईलचा जमाना जाऊन नाजूक पण अनेक पर्याय देण्याऱ्या मोबाईलचा जमाना आला.

इंटरनेटने बळावर मोबाईलची क्षमता वाढली. केवळ फोनची सुविधा असलेल्या मोबाईलचा जमाना जाऊन मोबाईल स्मार्ट झाला. बँकेची कामे मोबाईल करु लागला. भाजीची जुडीचे पैसेही तो मोबाईलवरुन करु लागला. सुट्टया पैशांचा प्रश्न चुटकीसरशी सुटला. पैसे पाठवणे, घेणे सुरु झाले. लग्नाच्या गाठी आणि ब्रेकअप समोरासमोर न येता होऊ लागले. नोकरीची बातमी हातात येऊ लागली. संधी उपलब्ध झाल्या. केवळ ऐकू येणाऱ्या मोबाईल मधून व्हिडीओ कॉलने समोरची व्यकती दिसू लागली. आणि हळू हळू केवळ संवादाची गरज म्हणून वापराचे उपकरण मुलभूत गरज होऊन गेले. आजच्या घडीला मोबाईल न वारणारा व्यक्ती आउटडेटेड झाली.. हे लोण शहरापुरते मर्यादित न राहता खेडयापाडयात पोहोचले आहे. मानवाचे जीवन अधिक सुकर होत गेले.

पण माणसा माणसातला संवाद कमी झाला. अनलिमीटेड व्हाईस कॉल, मेसेजेस, इंटरनेटच्या जगात माणूसाला प्रत्यक्ष संवाद साधणे कमी झाले. टपरीवरचा चहा पीत मनसोक्त गप्पा मारता मारता व्यक्त होणे कमी झाले. केवळ राहीले आभासी जग. मित्र सोशल मिडीयावर, नातेवाईक सोशल मिडीयावरच राहीले. मोबाईने माणसाला खूप काही दिले. पण त्या बदल्यात त्यांनेही माणसाकडून महत्वाचे घेतले आहे. वेळ नावाची अमूल्य असा ठेवा माणसाकडून घेतला आहे. जीवन मरणाच्या खेळात मध्ये असतो तो वेळ. जो आपण इतरांना देउुन, इतरांबरोबर घालवायचा असतो. तो माणसाने मोबाईलला दिला. वापरणाऱ्याची माहिती त्याची आवड निवड, त्याचे नातेवाईक सगळं. इतकेच काय त्याची मन:स्थिती, त्याचा मुड सुध्दा जाणून घेतला. आणि त्याने माणसाला गिऱ्हाईक बनवला.

जन्माला आलेल्या बाळाचा निरोप ते मृत्युची बातमीची देवाण घेवाण करणारा मोबाईलने माणसाची जागा घेतली. माणसा माणसाची गरज कमी झाली. आता तर चक्क कृत्रीम बुध्दीमत्ता च्या सहाय्याने गप्पाही मारता येतात. पण यंत्राशी. खरच माणसाने जन्माला घातलेल्या या उपकरणाने माणसातला माणूस संपवला आहे का?

 

100 टक्के जर्म्स प्रोटेक्शन

             आज सुट्टीचा दिवस. तोही हक्काचा दिवस. पण घरी असलं म्हणजे काम नाही अस होत नाही. घरातलं जिन्नस संपल होतं. त्यामुळे किराणा दुकानात जाणं भाग होते. सौ ने सगळी यादी करुन दिली. कोरोना जरी संपला असला तरी टीव्ही वर अधून मधून दिसायचा. त्यामुळे सौ ने आग्रहाने हँडवॉश 3 पाऊच आणायला सांगितलेले. मुले खेळून आल्यावर साबणाचा वापर करण्याकडे तिचा कटाक्ष.

              मी पायी पायीच चाललो होतो. निवांतपणे चालण्यातही मजा असते. आपल्या मनाप्रमाणे थांबून, निरखून हरवल्यागत चालायचे. जत्रेतील लहान मूला प्रमाणे. आजुबाजूचे जग कामात व्यस्त असताना त्यांचे निरीक्षण करण्यात खरचं मजा असते. आता कुणी आपल्याला बावळट म्हणोत किंवा वेंधळे. त्यानं काय फरक पडणार. मी मात्र मजा घेत चालत होतो.

        नेहमीप्रमाणे रस्त्याच्या कडेने केबल करीत खोदकाम चालु होते. त्यातून वाट काढत जाणारी माणसे. मोटारीचा खडखडाट. चुहू बाजुंना माणसांची लगबग. मध्येच ट्राफीक जाम. पिचकाऱ्या मारीत जाणारी माणसे. किंवा तोंडात मावा अगर गुटख्याचा चोबारा भरुन बोलण्याची कसरत करणारी माणसे. तर कुणी उन्हाच्या त्रासापासून वाचण्यासाठी छत्री घेऊन फिरणाऱ्या ललना. रोजच्या धावपळीत असं निवांत कधी निरखून पाहताच आले नाही.

           पोटापाण्याचा प्रश्न मिटवण्यासाठी माणसांची काय धडपड चालू असते. एका ठिकाणी मला मोबाईलचा स्टँड रस्त्यावर विकणारी बाई दिसली. त्यावर भाव काढणाऱ्यांचा घोळका. मी ही त्यात सामील झालो. तिने आजच्या दिवसाला पुरेल एवढाच माल आणला होता. अंगावर साधारण मळलेले कपडे. बाजूला तिचे साधारण 2 अडीच वर्षाचे बालक. रस्त्याच्या कडेला खणलेल्या मातीत पाय पसरून खेळत होते. काही गिऱ्हाईक तीला त्या मुलाकडे पाहण्याचा सल्ला देत होते. पण तीचे लक्ष आपल्या धंदया बरोबर मुलाकडेही होते.

           मी थोडासा विचार करीत पुढे निघालो. तेवढयात पुढच्या लिंक रोडचे काम चालु होते. तेथे धुळीने माखलेले काम करणारे बाई माणसे व गडी माणसे होती. शेजारी चार लेकरे होती. पुर्ण काळेकुट्ट झालेले कपडे. केसांपासून पाया पर्यंत मातीने भरलेले चेहरे.

            क्षणभर विचार आला. यांना कोरोना अगर जर्म्स चा प्रादुर्भाव होत नसेल का? कोणताही हँडवॉश अगर साबण न  वापरता त्यांचे कोण बरं रक्षण करीत असेल. असं कोणत कवच त्यांच्या भोवत विधात्याने त्यांच्या भोवती लपेटून ठेवलेय?

               परिस्थीती माणसाला घडवते. ते यालाच म्हणतात का? विचार करता करता उलगडा झाला. लाईलाजाने का होईना मातीशी जोडलेली नाळ त्यांना सुरक्षा कवच पुरवते. सतत निरनिराळया जर्म्स व बॅक्टेरीयाच्या संपर्कात आल्याने त्यांचे शरीर अंतर्गत अशी यंत्रणा उभी करते की त्यामुळे असे रस्त्यावरचे जर्म्सना ते भीक घालत नाहीत. अगदी अंदरसे मजबूत.

               आणि आपण मात्र आपल्या मुलांना माती पासून दूर ठेवतो. सतत साबणाने हात धुवायला सांगतो. स्वाभाविकच त्यांच्या शरीरातल्या यंत्रणेला कामच उरत नाही. मग काय जरा हवेत बदल झाला तरी शिंका सुरु. खरचं आपण प्रगत होतोय का? एवढं मात्र नक्की 100 टक्के जर्म्स पासून आपल्याला निसर्गच वाचवू शकतो. पटलं तर जरुर शेअर करा. 

वाचण्यासारखं काही

  इकिगाई....

                    

                    वाचक हो चांगली पुस्तके जीवन घडवतात. जीवनात परिवर्तन आणतात. पण अशी पुस्तके शोधणे थोडे अवघड असते. एकतर माणसाकडे हल्ली वेळ कमी असतो. म्हणजे अगदी आजारी पडेपर्यंत वेळच नसतो. पण हॉस्पीटलमध्ये मात्र वेळ जात नसतो. असो. आज मी तुम्हाला एका आरोग्य बरोबर जीवनाची सांगड घालणाऱ्या पुस्तकाबद्दल सांगणार आहे. काही लोकांनी ते पुस्तक वाचलेही असेल, संग्रही ठेवले असेल. पण ज्यांनी अजून वाचले नसेल अगर माहित नसेल त्यांच्यासाठी थोडसं.....
त्या पुस्तकाचे नाव आहे इकिगाई......
                     हा एक जापनीज शब्द आहे. हे पुस्तक म्हणजे कथा, कादंबऱ्या प्रमाणे काल्पनिक नसून अनुभव व अभ्यासाच्या आधारे जापनीज लोकांच्या जीवनाचे गुपीत आहे. लेखकाने इकिगाई या जपानी शब्दाचा अर्थ शब्दकोशा प्रमाणे न सांगता सतत व्यस्त राहण्यामध्ये आदंन. त्याचा अर्थ जीवनाचा हेतू उमगणे व साध्य करणे असा केला आहे. प्रत्येक माणसाचा या मानवी जीवनात येण्याचा काहीतरी कारण/हेतू असतो. त्याने तो शोधायचा असतो. काहींना आपला इकिगाई सापडतो तर काही जण द्विधा अवस्थेत असतात. पण तुम्ही म्हणाल इकिगाई शोधून करायच काय?
                     जपान मध्यल्या ओकिनोवा या बेटावरील असणाऱ्या गावात दर 1 लाख लोकसंखे पैकी 24.55 टक्के लोक हे 100 पेक्षा जास्त वयोगटातील आहेत. आणि हे प्रमाण जागतिक वयोमानाच्या तुलनेत कितीतरी जास्त आहे. ते पण ठणठणीत अवस्थेत. जपानी शब्दकोषात निवृती हा शब्दच नाही. म्हणजे इथले लोक शेवटपर्यंत आपल्या आवडीच्या कामात व्यस्त असतात. तिथल्या लोकांमध्ये गंभीर आजारांचे प्रमाण कमी आहे. आहे की नाही आश्चर्य. काय आहे त्यांची रहस्य. जाणून घ्या. आपल्या प्रियजनांना सांगा. त्याचे अनुकरण करा. आणि आपल्या मित्रांनाही सुचवा.

(Disclosure : As an Amazon associate I earn from qualifying purchase)

ओढ निसर्गाची

 ओढ निसर्गाची

                     

पावसाळा संपता संपता उन पावसांचा खेळ सुरु होतो. थोडयाशा पावसाने भिजलेले रस्ते, पायवाटा उन्हात ओलसर सुक्या होतात. खेडयातील हया पायवाटा तर एवढया सुंदर वाटतात, की अगदी भान हरपून जाते.

ओठी नकळत मराठी गाणं येते.

ही वाट दूर जाते, स्वप्नामधील गावा......

माझ्या मनातला का तेथे असेल रावा.......

                  गवत वाढलेलं असतं. गवताचे तुरे वाटेवर आडवे झालेले असतात. गवताच्या तुऱ्याला पण फुलोरा आलेला असतो. सहजच नजर फिरवली तर अशी असंख्य रान वनस्पती फुललेल्या असतात. पण आपण त्याची कधी दखलच घेतलेली नसते. पण जर का तुम्ही निरखुन पाहिली नं तर निसर्गाची कलाकृती पाहून खरच दंग व्हायला होत. माणसाने इंद्रधनुष्याचे रंग बनविले. निळा, पिवळा, लाल, पांढरा, काळा, हिरवा इ. पण हेच रंग निसर्गाच्या कुंचल्यातुन हया झाडा-फुलांवर रेखाटलेले असतात ना त्यांत जिवंतपणा जाणवतो.

                  आपल्याला गुलाब, जाई, मोगरा, केवडा तसेच जास्वंद, तगर, रातराणी, शेवंती ही फुले परिचित असतात. पण अशी असंख्य निनावी फुले रानावनात फुलत असतात.

 मला त्यांची नावे शोधण्यात रस नाही. पण त्यांच सौंदर्य न्याहाळण्यात आनंद वाटतो. निरोपयोगी गवत म्हणून वाढलेली वनस्पती इतकी सौंदर्य असू शकते. मुळात निसर्गात असलेली कोणतीही वनस्पती निरोपयोगी नसतेच. हे फक्त माणसाला उपयोग नसतो किंवा माहित नसतो म्हणून आपण निरोपयोगी ठरवतो.

                   अशा रंगबेरंगी वनस्पतींच्या फुलांनीच तर निसर्ग बहरतो आणि आपल्याला भावतो. संसाराच्या रहाटगाडग्यात अस्वस्थता, ताण घालवायला निसर्ग हवाच. अशाच काही निनावी वनस्तींची टिपलेली छायाचित्रे. पिवळया पाकळयांचा मध्ये मातकट पुंकेसर असलेली रानभेंडीचे फुल न्याहाळताना अगदी भारीच वाटतो.

 त्यातच कुरडूच्या फुलांचा मनोरा डोलत असतो. पांढरत काहीसा लालसर छटा असलेला तुरा.

 छोटी छोटी पिवळी फुलांचा हिरव्या पानांवर पसरलेला सडा.

 तर कुठे तेरडयाचा गुलाबी रंग व्यापलेला. मध्येच निळया पांढऱ्या फुलांनी ठिपक्या सारख्या सजवलेला साज. 

अगदी मनमोहकच. बधा एकदा निरखुन तुम्हालाही त्याची अनुभूती येईल. व्हा समरस निसर्गाशी. संवाद साधा निसर्गाशी. आणि आम्हालाही कळवा.

पॉवर ऑफ चॉइस

पॉवर ऑफ चॉइस

सुप्रसिद्ध साहित्यिक चेतन भगत यानी सांगितलेला हा किस्सा आहे.
-----------------------
मी एअरपोर्टच्या बाहेर टॅक्सीसाठी रांगेत उभा होतो. तेवढ्यात माझ्या समोर एक टॅक्सी येऊन उभी राहीली. पहिली गोष्ट माझ्या लक्षात आली की ती टॅक्सी बाहेरून नुसतीच स्वच्छ नव्हती तर चकचकीत पॉलीश केलेली होती. टॅक्सीचा ड्रायव्हर खाली उतरून व टॅक्सीला वळसा घालुन माझ्याकडे येत होता. त्यावेळी माझ्या लक्षात आले की त्याचा ड्रेस एकदम स्मार्ट आहे. त्याने स्वच्छ धुतलेला व इस्री केलेला पांढरा शर्ट घातला होता. तशीच इस्त्री केलेली काळी पँट होती. टाय लावलेला होता व पायात चकचकीत पॉलीश केलेले बुट होते. त्याने आदराने माझ्यासाठी टॅक्सीचे मागील दार उघडले व माझ्या हातात एक लॅमीनेट केलेले कार्ड देत म्हणाला, ‘ सर! माझे नाव वासु ! मी तुमचा टॅक्सी ड्रायव्हर. मी तुमचे सामान मागे डिकीमध्ये ठेवेपर्यंत आपण हे माझे मिशन स्टेटमेन्ट कृपया वाचावे.’
‘मिशन स्टेटमेन्ट ?’ मला गंमत वाटली व मी त्या कार्डावर नजर टाकली. त्यावर सुरेख व ठळक अक्षरात छापले होते. ‘वासुचे मिशन स्टेटमेन्ट ! माझ्या टॅक्सी मधील प्रवाशांना कमीत कमी खर्चात, कमीत कमी वेळात, सुरक्षितपणे त्यांच्या इच्छीत स्थळी पोचवणे व ते सुद्धा मैत्रीपूर्ण वातावरणात!’
मला गंमत वाटली. मी टॅक्सीत बसलो व मला आश्चर्याचा धक्काच बसला. कारण टॅक्सी आतुन सुद्धा बाहेरच्या सारखी चकचकीत स्वच्छ होती.
वासुने त्याच्या ड्रायव्हरच्या सिटवर बसता बसता विचारले, ‘सर! आपण कॉफी घेणार ? माझ्याकडे थर्मासमध्ये रेग्युलर तसेच ‘डिकॅफ’कॉफीआहे!’
मी सहज गंमत करावी म्हणून म्हणालो, ‘नको! मला कॉफी नको! काहीतरी थंड पेय हवे आहे!’
‘काही हरकत नाही!’ वासु म्हणाला, ‘माझ्याकडे पुढे कुलर आहे. त्यामध्ये रेग्युलर व डायट कोक, लस्सी, पाणी व ऑरेंज ज्युस आहे.’
‘मला लस्सी चालेल!’ मी म्हणालो पण माझ्या चेहेऱ्यावरचे आश्चर्य काही लपत नव्हते.
माझ्या हातात लस्सी देताना वासु म्हणाला, ‘आपल्याला जर वाचायला काही हवे असेल तर टॅक्सीमध्ये द हिन्दु, टाईम्स ऑफ इंडिया, इकॉनॉमिक टाईम्स व इंडिया टुडे आहे.’
माझ्या हातात अजुन एक लॅमिनेटेड कार्ड देत वासु म्हणाला, ‘ही रेडियो स्टेशन्स व त्यावर असलेल्या कार्यक्रमांची यादी, जर आपल्याला रेडीयो ऐकायचा असेल तर!’ मला वासुचे कौतुक वाटु लागले होते. टॅक्सी सुरु करताना वासु म्हणाला, ‘मी एअर कंडीशनींग चालु केले आहे. टेम्परेचर योग्य आहे ना व आपल्याला कंफर्टेबल वाटते ना? का यात ऍजेस्ट करू?’
वासुने मला त्यावेळी माझ्या इच्छीत स्थळी जाण्याचा सर्वात चांगला मार्ग कोणता हे सांगीतले. तसेच वाटेत कोण कोणती प्रेक्षणीय स्थळे लागतात याची पण माहिती दिली.
‘आपणास हरकत नसेल तर आपण माझ्याशी गप्पा मारू शकता. पण आपल्याला जर एकांत हवा असेल तर मी आपल्याला डिस्टर्ब करणार नाही’वासु म्हणाला.
‘मला एक सांग वासु!’ मला माझे आश्चर्य अजुनही लपवता येत नव्हते, ‘तु तुझ्या ग्राहकांना नेहमी अशीच सेवा देत असतोस?’
वासुच्या चेहेऱ्यावर हास्य पसरले. ‘नाही सर! गेल्या दोन वर्षांपासुनच मी हे सुरु केले. या आधीची पाच वर्षे मी इतर सर्व सामान्य टॅक्सीड्रायव्हर सारखाच होतो. गबाळा, अनुत्साही, सतत कसल्या ना कसल्या तरी तक्रारी करत बसणारा! पण एक दिवशी मला ‘पॉवर ऑफ चॉइस’बद्दल कळले!’
‘पॉवर ऑफ चॉइस म्हणजे ?’ मी उत्सुकतेने विचारले
‘पॉवर ऑफ चॉइस म्हणजे तुम्ही बगळा व्हायचे का गरुड व्हायचे याचा चॉइस!’ वासु म्हणाला, ‘तुम्ही सकाळी उठलात व म्हणालात की आजचा दिवस काही चांगला जाणार नाही तर तुमची कधीच निराशा होणार नाही. तक्रारी करण्याचे थांबवा ! गरूड व्हा, बगळा होऊ नका! कारण बगळा सतत ‘क्वॅक क्वॅक’करत असतो म्हणजे तक्रारी करत बसतो. तर गरुड येणाऱ्या सर्व अडचणी, अडथळे, संकटे यावर मात करत आकाशात उंच भरारी घेत असतो, ढगांच्यावर जात असतो. माझ्या डोक्यात हे वाक्य पक्के बसले’वासु म्हणाला
‘आता मी माझीच गोष्ट सांगतो. मी आधी बगळा होतो. सतत तक्रारी करत बसायचो. पण मग मी माझ्या मनोवृत्तीत बदल करायचे ठरवले. बगळा न होता गरुड व्हायचे ठरवले. मी आजु बाजुला निरिक्षण करायला सुरवात केली. बहुतेक टॅक्सी ड्रायव्हर गबाळे व गलीच्छ असतात, ग्राहकांची काळजी न घेणारे असतात. ग्राहक नेहमी त्यांच्या बद्दल तक्रारी करत असतात. त्यांच्या गाड्या पण खराब व अस्वच्छ असतात. मी माझ्या बाबतीत काही बदल करायचे ठरवले. थोडे थोडे बदल करत गेलो!’ वासु सांगत होता.
‘मग याचा तुला चांगला फायदा झाला असेल नाही का?’ मी वासुला विचारले.
‘झाला तर!’ वासु उत्साहाने सांगू लागला. ‘मी गरुड व्हायचे ठरवल्यावर पहिल्या वर्षीच माझे उत्पन्न आधीच्या वर्षा पेक्षा दुपटीने वाढले या वर्षी कदाचित माझे उत्पन्न चौपट वाढेल. माझ्या अनेक ग्राहकांनी माझा सेल फोन नंबर घेतला आहे. ते माझीच टॅक्सी हवी म्हणून फोन करत असतात. बहुतेक वेळा माझी टॅक्सी ऍडव्हान्समध्ये बुक होते.’
गरुड व्हा, बगळा होऊ नका !
वासुने वेगळा चॉइस केला. त्याने किरकिर करणारा बगळा न होता आकाशात उंच भरारी घेणारा गरूड व्हायचे ठरवले. त्याचे फळ त्याला मिळाले.
बगळा व्हायचे का गरुड व्हायचे हा चॉइस देवाने प्रत्येकालाच दिलेला आहे, अगदी जन्मा पासून ते मरे पर्यंत!
आता आपण बगळा व्हायचे का गरुड व्हायचेहे ज्याचे त्याने ठरवायचे नाही का ?
 B+tive